Państwa nadbałtyckie w polityce bezpieczeństwa morskiego NATO

Wstęp 7

Rozdział 1
Współczesna charakterystyka geopolityczna basenu Morza Bałtyckiego 15
1.1. Charakterystyka polityczno-militarna państw regionu Morza Bałtyckiego 16
1.2. Region Morza Bałtyckiego w polityce bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej 69
1.3. Strategiczne znaczenie regionu Morza Bałtyckiego dla NATO 89
Podsumowanie 106

Rozdział 2
Działania Federacji Rosyjskiej na rzecz wzmocnienia swego bezpieczeństwa po rozszerzeniu NATO na Wschód 109
2.1. Region Bałtyki w doktrynalnych dokumentach Federacji Rosyjskiej dotyczących bezpieczeństwa państwa 110
2.2. Kształtowanie się relacji NATO - Federacja Rosyjska po 2004 r. i ich wpływ na bezpieczeństwo regionu 151
2.3. Możliwe scenariusze zagrożeń dla państw regionu bałtyckiego ze strony Federacji Rosyjskiej 166
Podsumowanie 198

Rozdział 3
Działania NATO w basenie Morza Bałtyckiego na rzecz utrzymania bezpieczeństwa w perspektywie do 2025 r. 201
3.1. Aktywność NATO w basenie Morza Bałtyckiego po szczycie w Newport 202
3.2. Ewolucja planów obronnych państw bałtyckich 236
3.3. Rola Szwecji i Finlandii w systemie bezpieczeństwa NATO w regionie bałtyckim 285
Podsumowanie 311

Zakończenie 315
Bibliografia 323

Recenzja: Prof. dr hab. Andrzej Makowski

Dokumenty normatywne

Aктуальные задачи развития вооруженных сил российской федерации, http://old.redstar.ru/2003/10/11_10/3_01.html (dostęp: 27.12.2021). 

A Design for Maintaining Maritame Superiority, Version 2.0, https://www.navy.mil/navydata/people/cno/Richardson/Resource/Design_2.0.pdf , s. 1. (dostęp: 18.12.2021). 

Baltoji Knyga. Lietuvos gynybos politikos, Lietuvos Respublikos krašto apsaugos ministerija, darniai ir tvariai plėtrai 2017-2030, Wilno 2017. https://vrm.lrv.lt/uploads/vrm/documents/files/LT_versija/Naujienos/Regionines_politikos_baltoji_knyga_20171215.pdf (dostęp: 7.01.2022). 

Указ Президента РФ от31.07.2022 N 512 “Об утверждении Морской доктрины Российской Федерации”,http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_423278/ (dostęp: 1.10.2022). 

Doctrine of the Russian Federation (1993), Ukaz No. 1833, 2.11.1993, Federation of American Scientists, http://www.fas.org/nuke/guide/russia/doctrine/russia-mil-doc.html (dostęp: 27.11.2021). 

Морская доктрина российской федерации на период до2020 года, https://docs.cntd.ru/document/902010411 (dostęp. 27.12.2021). 

Морская доктрина Российской Федерации,https://docs.cntd.ru/document/555631869 (dostęp: 28.12.2021). 

Eesti julgeolekupoliitika alused” heakskiitmine. Vastu võetud 31.05.2017, https://www.riigiteataja.ee/akt/306062017002 (dostęp: 7.01.2022). 

Eesti riigi kaitsepoliitika põhisuundade heakskiitmin, Vastu võetud7.05.1996), https://www.riigiteataja.ee/akt/13009161 (dostęp: 4.01.2022)

Eesti Vabariigi julgeolekupoliitika alused (2004), Vastu võetud 16.06.2004, https://www.riigiteataja.ee/akt/773389 (dostęp: 5.04.2022)

Eesti Vabariigi julgeolekupoliitika aluste heakskiitmine, Vastu võetud 6.03.2001, https://www.riigiteataja.ee/akt/72805 (dostęp: 4.01.2022).

Dėl Lietuvos Respublikos Seimo Nutarimo „Dėl Nacionalinio Saugumo Strategijos Patvirtinimo“ Pakeitimo2012 m. birželio 26 d. Nr. XI-2131 Vilnius, https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.428981 (dostęp: 6.01.2022).

Final reports on deepened defence cooperation between Finland and Sweden, https://www.regeringen.se/globalassets/regeringen/dokument/forsvarsdepartementet/final-reports-on-deepened-defence-cooperation-between-finland-och-sweden.pdf, s. 2. (dostęp: 09.01.2022)

Försvaret av Sverige Starkare försvar för en osäker tid, Försvarsdepartementet, Stockholm 2014, s. 14, https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/departementsserien/forsvaret-av-sverige---starkare-forsvar-for-en_H2B420/html (dostęp: 8.01.2022).

Government’s Defence Report, Prime Minister’s Office Publications Finland, https://www.defmin.fi/files/3688/J07_2017_Governments_Defence_Report_Eng_PLM_160217.pdf, s. 17 (dostęp: 10. 01.2022).

Grybauskaitė: nesustabdžius teroristinės Rusijos, agresija gali išplisti, http://www.delfi.lt/news/daily/lithuania/d-grybauskaite-nesustabdzius-teroristines-rusijos-agresija-galiisplisti.d?id= 66447998 (dostęp: 7.01.2022).

Концепция внешней политики Российской Федерации, http://www.kremlin.ru/acts/news/785 (dostęp: 27.12.2021).

Konstytucja Republiki Estońskiej przyjęta przez obywateli Republiki Estońskiej w referendum przeprowadzonym w dniu 28 czerwca 1992r., http://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/10/Estonia_pol_010811.pdf, s. 243 (dostęp: 3.01.2022).

Latvijas Republikas aizsardzības koncepcija, Apstiprināta ar Nacionālās drošības padomes 1995. gada 22. maija lēmumu. Pamatā akceptēta Ministru kabineta 1995. gada 13. jūnija sēdē, https://www.mod.gov.lv/sites/mod/files/document/VAK_1995_2001.pdf, s. 2 (dostęp: 4.01.2022).

Lietuvos Respublikos Nacionalinio Saugumo Pagrindų į S t a t y m a s, 1996 m. gruodžio 19 d. Nr. VIII-49 Vilnius, https://eseimas.lrs.lt/portal/legalActPrint/lt?jfwid=bkaxluw5&documentId=TAIS.34169&category=TAD (dostęp: 4.01.2022).

Lietuvos Respublikos Seimas Nutarimas Dėl Lietuvos Respublikos Seimo 2002 M. Gegužės 28 D. Nutarimo. NR. IX-907 „Dėl Nacionalinio Saugumo StrategijoS Patvirtinimo“ Pakeitimo2021 m. d. Nr. Vilnius.

Lietuvos Respublikos. Karinė Strategija. Patvirtinta Lietuvos Respublikos krašto apsaugos ministro 2016 m. kovo 17 d. įsakymu Nr. V-252, https://lrv.lt/uploads/main/documents/files/lr%20karin%C4%97%20strategija%202016.pdf (dostęp: 7.01.2022).

Memorandum of Understanding Between the Government of the Republic of Finland and the Government of the Kingdom of Sweden on Defence Cooperation, https://www.government.se/49fadf/globalassets/government/dokument/forsvarsdepartementet/2018/mou-finnish-swedish-defence-cooperation-20180625.pdf, s. 2. (dostęp: 10.01.2022).

Memorandum of Understanding between the Ministry of Defence of the Republic of Estonia, the Ministry of Defence of the Republic of Latvia, the Ministry of National Defence of the Republic of Lithuania and the Federal Ministry of Defence of the Federal Republic of Germany concerning the Hand-over and System Implementation of the Baltic Command and Control Information System (BALTCCIS), https://likumi.lv/ta/id/213686-memorandum-of-understanding-between-the-ministry-of-defence-of-the-republic-of-estonia-the-ministry-of-defence-of-the-republic-... (dostęp: 4.02.2022).

Ministru kabineta sēdes protokols Nr.14 Rīgā 2015.gada 10.martā, https://likumi.lv/ta/id/272923-ministru-kabineta-sedes-protokols (dostęp: 7.01.2022).

Nationell säkerhetsstrategi, https://www.regeringen.se/informationsmaterial/2017/01/nationell-sakerhetsstrategi/, s. 3 (dostęp: 9.01.2022).

Nationell säkerhetsstrategi och Försvarsberedningen Skriftlig fråga 2014/15:331 av Hans Wallmark (M), https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/fraga/_H211331 (dostęp: 8.01.2022).

National security threat assessment, State Security Department of the Republic of Lithuania Second Investigation Department under the Ministry of National Defence,Vilnius, 2016.

National security threat assessment, State Security Department of the Republic of Lithuania Second Investigation Department under the Ministry of National Defence, Vilnius, 2018.

National Security Concept of Estonia,passed 12.05.2010, https://eda.europa.eu/docs/default-source/documents/estonia---national-security-concept-of-estonia-2010.pdf (dostęp: 6.01.2022).

Основах государственной политики Российской Федерации в области ядерного сдерживания,http://www.kremlin.ru/acts/bank/45562 (dostęp: 28.12.2021).

Par Nacionālās drošības koncepciju. Daru zināmu, ka Saeima šā gada 24.janvāra sēdē apstiprinājusi Ministru kabineta sagatavoto Nacionālās drošības koncepciju, https://likumi.lv/ta/id/227208-par-nacionalas-drosibas-koncepciju (dostęp: 5.01.2022).

Par darba grupu, Ministru kabineta rīkojums Nr. 155 Rīgā 2019. gada 4. aprīlī (prot. Nr. 17 27. §),https://likumi.lv/ta/id/306040-par-darba-grupu (dostęp: 7.01.2022)

Par Nacionālās drošības koncepciju. Daru zināmu, ka Saeima šā gada 2.februāra sēdē apstiprinājusi Nacionālās drošības koncepciju, Rīgā 2005.gada 2.februārī, https://likumi.lv/ta/id/217772-par-nacionalas-drosibas-koncepciju (dostęp: 5.01.2022).

Par Nacionālās drošības koncepcijas apstiprināšanu. Daru zināmu, ka Saeima šā gada 26.novembra sēdē apstiprinājusi Nacionālās drošības koncepciju, Rīgā 2015.gada 26.novembrī, https://likumi.lv/ta/id/278107-par-nacionalas-drosibas-koncepcijas-apstiprinasanu (dostęp: 6.01.2022).

Par Valsts aizardzības koncepciju. Daru zināmu, ka Saeima šā gada 19.jūnija sēdē apstiprinājusi Valsts aizsardzības koncepciju. Rīgā 2008.gada 19.jūnijā,

Regeringens proposition 2020/21:30 Totalförsvaret 2021–2025, https://www.regeringen.se/4a965d/globalassets/regeringen/dokument/forsvarsdepartementet/forsvarsproposition-2021-2025/totalforsvaret-2021-2025-prop.-20202130.pdf , s. 102 (dostęp: 12.01.2022).

Regeringens proposition 2014/15:109 Försvarspolitisk inriktning – Sveriges försvar 2016-2020, https://www.regeringen.se/49c857/contentassets/266e64ec3a254a6087ebe9e413806819/proposition-201415109-forsvarspolitisk-inriktning--sveriges-forsvar-2016-2020 (dostęp: 8.01.2022).

Riigikaitse strateegia” heakskiitmine Vastu, võetud 31.12.2010 nr 515, https://www.riigiteataja.ee/akt/305012011007 (dostęp: 6.01.2022).

ЗАКОН РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ Об обороне(с изменениями на24 декабря1993 года), https://docs.cntd.ru/document/9003160 (dostęp: 26.12.2021)

Стратегия национальной безопасности Российской Федерации до2020 года, http://www.kremlin.ru/supplement/424 (dostęp: 27.12.2021).

Sõjalise kaitse strateegilise kava kehtestamine. Vastu võetud 18.01.2005 nr 10,https://www.riigiteataja.ee/akt/840391 (dostęp: 3.05.2022).

Sprawozdanie z aktywności Biura Bezpieczeństwa Narodowego 2005-2020, BBN, Warszawa 2020.

Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczpospolitej Polskiej, BBN, Warszawa 2007.

Strategiczna Koncepcja Bezpieczeństwa Morskiego RP, BBN, Warszawa – Gdynia 2017.

Sverige och Finland ska utveckla gemensam marin stridsgrupp, https://www.regeringen.se/artiklar/2015/10/sverige-och-finland-ska-utveckla-gemensam-marin-stridsgrupp/ (dostęp: 9.01.2022).

Sverige och Finland ska utveckla gemensam marin stridsgrupp, https://www.regeringen.se/artiklar/2015/10/sverige-och-finland-ska-utveckla-gemensam-marin-stridsgrupp/ (dostęp: 9.01.2022).

Sverige fördjupar militära samarbetet med Finland, https://www.svt.se/nyheter/inrikes/svenskt-finskt-militarsamarbete-inte-bara-i-fred (dostęp: 9.01.2022).

Suomen turvallisuus- ja puolustuspolitiikka 2004. Valtioneuvoston selonteko VNS 6/2004, Valtioneuvoston Kanslia, https://www.defmin.fi/files/240/2493_2161_Selonteko_2004_1_.pdf, s. 7, (dostęp: 12.01.2022).

Sweden and Finland signs Military Strategic Concept for the deepened defence cooperation, https://www.forsvarsmakten.se/en/news/2019/12/sweden-and-finland-signs-military-strategic-concept-for-the-deepened-defence-cooperation/ (dostęp: 10.01.2022).

Swedish Defenc Commissjon, Försvar för en tid, Report 2004, Stockholm 2004, https://www.regeringen.se/contentassets/1c736224da554f5097586993a3b4fa00/forsvar-for-en-ny-tid (dostęp: 8.01.2022).

Totalförsvarsproposition 2021-2025: inriktning av Sveriges försvarspolitik, https://www.regeringen.se/regeringens-politik/forsvar/totalforsvarsproposition-20212025---inriktning-av-sveriges-forsvarspolitik/ (dostęp: 12.01.2022).

The White Paper, Lithuanian Defence Policy, Ministry of National Defence of Republic of Lithuania, Wilno 2002.

Указ Президента Российской Федерации от17.12.1997 г. № 1300, Об утверждении Концепции национальной безопасности Российской Федерации, http://www.kremlin.ru/acts/bank/11782 (dostęp: 28.12.2021).

Указ Президента Российской Федерации от10.01.2000 г. № 24, О Концепции национальной безопасности Российской Федерации, http://www.kremlin.ru/acts/bank/14927/page/1 (dostęp: 26.12.2021).

Указ Президента РФ от21 апреля2000 г. N 706 „Об утверждении Военной доктрины Российской Федерации”, https://base.garant.ru/181993/ (dostęp: 26.12.2021).

Указ Президента Российской Федерации от17.01.1997 г. № 11, О федеральной целевой программе„Мировой океан”, http://www.kremlin.ru/acts/bank/10480/page/1 (22.12.2021).

Указ президента российской федерации об утверждении концепции внешней политики российской федерации, http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&firstDoc=1&lastDoc=1&nd=102416644 (dostęp: 27.12.2021).

Указ Президента РФ от31.12.2015 N 683 „О Стратегии национальной безопасности Российской Федерации”,http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_191669/357411 e78d9ceb91fcdda7b98ba0c401dd5a075d/ (dostęp: 27.12.2021).

Указ Президента Российской Федерации от2.07.2021 г. № 400 О Стратегии национальной безопасности Российской Федерации, http://www.kremlin.ru/acts/bank/47046/page/1 (dostęp: 28.12.2021).

Утверждена указом президента РФ от4 марта2000 года от4 марта2000 г.,https://flot.com/nowadays/concept/osn_napr.htm (dostęp: 27.12.2021).

Valsts Aizsardzības koncepcija. Apstiprināta LR Ministru Kabinetā 2003.gada 30.septembrī. Pieņemta LR Saeimā 2003. gada 13. Novembrī https://www.mod.gov.lv/sites/mod/files/document/VAK_2012_2016.pdf (dostęp: 6.01.2022).

Valsts Aizsardzības Koncepcija Apstiprināta Ministru kabinetā 2020. Gada Pieņemta Saeimā. 2020. gada, https://www.mod.gov.lv/sites/mod/files/document/AiMVAK_2020.pdf (Dostęp: 7.01.2022)

Военная доктрина Российской Федерации, http://www.kremlin.ru/supplement/461 (dostęp: 23.01.2021).

Военная доктрина Российской Федерации, Президент Российской Федерации В.Путин 25 декабря 2014 года N Пр-2976,https://docs.cntd.ru/document/420246589 (dostęp: 28.12.2021).

Wydawnictwa encyklopedyczne

Encyklopedia Gazety Wyborczej, t. 2, Warszawa 2007.

Jane’s All the World’s Aircraft, Jane’s Information Group Inc., London 1995

Jane’s Fighting Ships 1994-1995, Jane’s Information Group Inc., London 1995.

The International Institute for Strategic Studies,The Military Balance 1990, The International Institute for Strategic Studies Routledge, Taylor & Fancis Group, London 1990.

The International Institute for Strategic Studies, The Military Balance 1995, Routledge, Taylor & Francis Group, London 1995.

The International Institute for Strategic Studies, The Military Balance 2016, The International Institute for Strategic Studies, Routledge, Taylor & Francis Group, London 2016.

The International Institute for Strategic Studies, The Military Balance 2021, Routledge, Taylor & Francis Group, London 2021.

Publikacje zwarte

Anclair Å., Bertelman T., International Defence Cooperation: Efficiency, Solidarity, Sovereignty, Report from the Inquiry on Sweden’s International Defence Cooperation, Fö 2013:B, Swedish Ministry of Defence, Elanders Sverige AB, Sztokholm, 2014.

Allport R., Fire and Ice, A New Maritime Strategy for NATO’s Northern Flank, Human Security Centre, London 2018.

Andžāns M., Latvian defence: gradually advancing, „Latvian foreign and security policy” Yearbook 2020, Latvian Institute of International Affairs,

Asmus D.R., Mała wojna, która wstrząsnęła światem. Gruzja, Rosja i przyszłość Zachodu, Fundacja Res Publica im. Henryka Rzeczkowskiego, Warszawa 2010.

Badeński Z., Sołkiewicz H., Słownik współczesnych terminów wojenno-morskich (wg poglądów rosyjskich), Wydawnictwo Akademii Marynarki Wojennej, Gdynia 2014.

Banasik M., Zagrożenia Federacji Rosyjskiej i euroatlantycka perspektywa bezpieczeństwa, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2019.

Bartosiak J., Rzeczpospolita między lądem a morzem, o wojnie i pokoju, Wydawnictwo Zona Zero, Warszawa 2018.

Będźmirowski J., Marynarka Wojenna w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918-1947, Wydawnictwo Athenae Gedanenses, Gdańsk 2012.

Będźmirowski J., Gac M., Polska Marynarka Wojenna a bezpieczeństwo morskie państwa, od zimnej wojny do NATO, próba usystematyzowania, Wydawnictwo Naukowe Sophia, Katowice 2018.

Będźmirowski J., Gac M., Polska Marynarka Wojenna w polityce bezpieczeństwa morskiego państwa w drugiej połowie XX wieku. Próba usystematyzowania, Wydawnictwo Akademii Marynarki Wojennej, Gdynia 2021.

Brzeziński Z., Wielka szachownica, główne cele polityki amerykańskiej, Świat Książki, Warszawa 1999.

Budzisz M., Wszystko jest wojną, Wydawnictwo Zona Zero, Warszawa 2021.

Bukowiecka H., Polityka Federacji Rosyjskiej w regionie Morza Bałtyckiego, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, 2012.

Bush W G., Public Papers of the Presidents of the United States, 2005, in two books, Book I – January 1 to June 30, 2005, United States Government Printing Office, Washington 2005.

Carlsen P., The changing security environment in the Baltic Region, Danish Institute of International Affairs, Copenhagen 2002.

Chwalba A, Historia powszechna 1989-2011, Wydanictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.

Dalsjö R., Berglund Ch., Jonsson M., Bursting the Bubble. Russian A2/AD in the Baltic Sea Region: Capabilities, Countermeasures, and Implications, FOI-R--4651—SE 2019.

Dalsjö R., Trapped In The Twilight Zone? Sweden Between Neutrality and NATO, The Finnish Institute of International Affairs, Helsinki 2017.

Diec J., Geostrategiczny wybór Rosji u zarania trzeciego tysiąclecia. Doktryna rosyjskiej polityki zagranicznej. Partnerzy najbliżsi i najdalsi, Tom 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.

Domańska M., Kardaś S., Menkiszak M. i in., Twierdza Kaliningrad, coraz bliżej Moskwy, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa 2019.

Eberhardt A., Menkiszak M. (red.), Obwód Kaliningradzki 2016 społeczeństwo, gospodarka, armia, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa 2016.

Elfving J., Baltic Sea Strategy [w:] Russia’s military strategy and doctrine, pod red. Howard G.E. and Czekaj M., The Jamestown Foundation. Washington DC 2019.

Flota Bałtycka Federacji Rosyjskiej, Dowództwo Marynarki Wojennej Mar. Woj. 1207/97 informator, Gdynia 1997.

Froese W., Historia państw i narodów, Morza Bałtyckiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007,

Gotkowska J., Szwedzki szpagat. Polityka obronna Szwecji a region Morza Bałtyckiego, Wydawnictwo Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, Warszawa 2013.

Gotkowska J., Osica O. (red.), W regionie siła? Stan i perspektywy współpracy wojskowej wybranych państw obszaru od Morza Bałtyckiego do Morza Czarnego, Raport OSW, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa 2012.

Gorszkow S. (1979), Potęga morska współczesnego państwa, Wydawnictwo MON, Warszawa 1979.

Gryz J., Środki budowy zaufania w regionie Morza Bałtyckiego, Departament Bezpieczeństwa Międzynarodowego MON, Warszawa 1998.

Gustafsson J., Petersson M., Ottosson B., Militär tredjepartssamverkan mot 2045. Ett kunskapsunderlag och metodtest, FOI-R--5090—SE.

Hanska J., The role of the Baltic Region For The United States an analysis of U.S. Presidetial Rhetoric form the Reagan years to today, The Finnish Institute of International Affairs, Helsinki 2015.

Hodges B., Bugajski J., Wojcik R. i in., Onee flank, one threat, center for european policy analysis one presence a strategy for NATOS’s eastern flank, Center for European Policy Analysis, Washington, DC 2020.

Holzer J., Europa Zimnej Wojny, Wydawnictwo Znak, Kraków 2012.

Jarząbek W., PRL w politycznych strukturach Układu Warszawskiego w latach 1955-1980, Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2008.

Jemberga S., Жизнь в тумане,https://ru.rebaltica.lv/2015/10/136/ (dostęp: 14.12.2021).

Kaplan S.L., NATO Divided, NATO United The Evolution of an Alliance, Praeger Publishers, Westport 2004.

Kamiński A.M., Obrona narodowa Estonii, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2018.

Kasekamp A., Historia państw bałtyckich, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2013.

Kohler K., Estonia’s National Cybersecurity and Cyberdefense Posture Policy and Organizations, „Cyberdefense report” Center for Security Studies, Zurich 2020.

Kołosow W.A., Mironienko N.S., Geopolitika i politiczeskaja geografia, Uczebnik dla wuzow, Moskwa 2002.

Kosienkowski M., Strategia adaptacyjna Federacji Rosyjskiej wobec państw bałtyckich, Wydawnictwo naukowe Grado, Toruń 2006.

Kozakiewicz J., Polityka bezpieczeństwa państw bałtyckich, Instytut Studiów Strategicznych, Kraków 2003.

Kramer D.F., Nordenman M., A Maritime Framework for the Baltic Sea Region, Atlantic Council brent scowcroft center on international security, Washington, DC 2016.

Kukułka J., Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007.

Kupiecki R., NATO u progu XXI wieku, Wydawnictwo Askon, Warszawa 2000.

Kupiecki R., Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa 2016.

Kupiecki R., Menkiszak M., Stosunki NATO – Federacja Rosyjska w świetle dokumentów, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2018.

Kuźniar R., Droga do Wolności, Polska polityka zagraniczna III Rzeczpospolitej, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 2008.

Kühn U., Preventing escalation in the Baltics a NATO playbook, Carnegie Endowment for International Peace, Washington, DC 2018.

Lange H., Combes B., Jermalavičius T, Lawrence T., To the Seas Again Maritime Defence and Deterrence in the Baltic Region, International Centre for Defence and Security, Tallin 2019.

Ligęza K., Siły morskie w operacjach reagowania kryzysowego, Wydawnictwo Akademii Marynarki Wojennej, Gdynia 2013.

Litwa. Przewodnik po rynku, Polska Agencja Inwestycji i Handlu S.A., Warszawa 2018.

Lucas E., The coming storm baltic sea security report, Center for European Policy Analysis, Washington, DC 2015.

Lundquist D., Swedish Security & Defence Policy 1990-2012. The transformation from neutrality tosolidarity through a state identity perspective, The Royal Military Academy Brussels, Military Academy Karlberg, Stockholm.

Mahan A., Wpływ potęgi morskiej na historię 1660-1783, Wydawnictwo Napoleon V, Warszawa 2020.

Marmei E., Praks H., NATO Brussels Summit: Prospects and Opportunities, International Centre for Defence and Security, Tallinn 2018.

Makowski A., Siły morskie współczesnego państwa, Wydawnictwo Impuls Plus Consulting, Gdynia 2000.

Mączak A., Historia Europy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2006.

Mickiewicz P., Ewolucja rosyjskiej polityki bezpieczeństwa i doktryny obronnej w drugiej dekadzie XXI Wieku, [w:] Rosyjska myśl strategiczna i potencjał militarny XXI wieku, pod red. Piotra Mickiewicza, PWN, Warszawa 2018.

Mickiewicz P., Morska Szachownica. Geopolityczne znaczenie akwenów morskich, Wydawnictwo FNCE, Poznań 2022.

Mickiewicz P., Morze Bałtyckie w polskiej strategii bezpieczeństwa morskiego, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2012.

Mickiewicz P., Strategiczne znaczenie Morza Bałtyckiego po roku 1990, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004.

Miniotaite G., Polityka bezpieczeństwa Litwy a „dylemat integracyjny”, Litewski Instytut Filozofii i Socjologii, Wilno 1999.

Mix E.D., Estonia, Latvia, and Lithuania: Background and U.S.-Baltic Relations, Congressional Research Service, Washington, DC 2020.

Mölder H., NATO’s Role in the Post-Modern European Security Environment, Cooperative Security and the Experience of the Baltic Sea Region, Baltic Security & Defence Review 2006.

Nikers O., Tabuns O., Baltic security strategy report what the baltics can offer for a stronger alliance, The Jamestown Foundation, Washington, DC 2019.

Nordenman M., The Naval Alliance Preparing NATO for a Maritime Century, Atlantic Council Washington, DC 2015.

Nowak J.M., Od Hegemonii do agonii. Upadek Układu Warszawskiego, polska perspektywa, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2011.

Palmer A., Północne sąsiedztwo. Historia krajów i narodów Morza Bałtyckiego, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2008.

Palmowski T., Rola regionów transgranicznych w procesie integracji Europy Bałtyckiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000.

Parzymies S., Stosunki międzynarodowe w Europie 1945-2004, Wydawnictwo Dialog, Warszawa 2004.

Perry W., Gordon IV J., Boito M. (i.in)., Network-Based Operations for the Swedish Defence Forces An Assessment Methodology, RAND Corporation, Santa Monica, CA 2014.

Pifer S., US-Russia Relations in the Obama Era: From Reset to Refreeze?, Yearbook on the Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE) 2014, Institute for Peace Research and Security Policy at the University of Hamburg, Baden – Baden 2015.

Piskorska B., Stosunki NATO – Rosja w nowej architekturze bezpieczeństwa w Europie [w:] NATO w pozimnowojennym środowisku (nie)bezpieczeństwa, pod red. M.Pietraś, J. Olchowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii-Curie Skłodowskiej, Lublin 2011.

Piwnicki G., Zalewski B., Polska wojskowa polityka morska od X do końca XX wieku, Wydawnictwo Akademii Marynarki Wojennej, Gdynia 2002.

Potulski J., Współczesne kierunki rosyjskiej myśli geopolitycznej, między nauka, ideologicznym dyskursem a praktyką, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2010.

Pyykönen J., How similar are Finland and Sweden within NATO cooperation?, The Finnish Institute of International Affairs, Helsinki 2016.

Radin A., Hybrid Warfare in the Baltics Threats and Potential Responses, RAND Corporation, Santa Monica, California 2017.

Rdzanek G., Dania jako uczestnik wielostronnej współpracy państw nordyckich w zakresie polityki zbrojeniowej, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2015.

Rogoża J., Wierzbowska-Miazga A., Wiśniewska I., Wyspa na uwięzi Kaliningrad między Moskwą a UE, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa 2012.

Rublovskis R., Šešelgyte M., Kaljurand R., Defence and security for the small: perspectives from the Baltic States, Centre for Small State Studies, Institute of International Affairs, Reykjavik 2013.

Särkkä I., NATO – Retoriikka Suomen Turvallisuuspoliittisessa Keskustelussa, Valtiotieteellinen tiedekunta Helsingin yliopisto Helsink, Helsinki 2019.

Saxi L.H., Norwegian and Danish defence policy. A comperative study of the post-Cold War era, Norwegian Institute for Defence Studies, Oslo 2010.

Shlapak A.D., Johnson W.M., Reinforcing Deterrence on NATO’s Eastern Flank: Wargaming the Defense of the Baltics, RAND Corporation, Santa Monica, California 2016.

Shlapentokh D., The role of small states in the post-cold war era: the case Of Belarus, Strategic Studies Institute, US Army War College, Pensylwania 2012.

Skrzypek A., Mechanizmy autonomii, stosunki polsko – radzieckie 1956-1965, Wydawnictwo Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Pułtusk – Warszawa 2005.

Szubrycht T., Bałtyckie wymiary bezpieczeństwa, Wydawnictwo Akademii Marynarki Wojennej, Gdynia 2010.

Szubrycht T., Bezpieczeństwo morskie państwa. Zarys problemu, Wydawnictwo Akademii Marynarki Wojennej, Gdynia 2011.

Szubrycht T., Lekkie nawodne siły uderzeniowe na Bałtyku w okresie zimnej wojny, Wydawnictwo Akademii Marynarki Wojennej, Gdynia 2008.

Szubrycht T., Rokiciński K., Mickiewicz P., Morze Bałtyckie w polityce bezpieczeństwa Rosji, Wydawnictwo FNCE, Poznań 2020.

Sykulski L., Geopolityka, skrypt dla początkujących, Wydawnictwo Grategia, Częstochowa 2014.

Syren H., Vägen framåt – en liten bok om en stor förändring, Försvarsmakten, Försvarsmakten, Sztokholm 2004.

Szymański P., Nowe pomysły na obronę totalną bezpieczeństwo całościowe w Finlandii i Estonii, Raport OSW, Warszawa 2020.

Ślusarczyk J., Układ Warszawski. Działalność polityczna 1955-1991, Wydawnictwo Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1992.

Śmigielski R., Osierocona Armia, Założenia polityki obronnej oraz Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej w latach 1992-2004, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2006.

Vershbow R.A., Breedlove M.P., Permanent deterrence. Enhancements to the US Military Presence in North Central Europe, Atlantic Council, Washington, DC 2019.

Zarychta S., Doktryny i strategie NATO 1949-2012, Wydawnictwo Bellona, Gdynia 2012.

Artykuły

Affek J., Potencjał militarny Rosji w Obwodzie Kaliningradzkim a możliwości wpływania tego państwa na sytuację geopolityczną w regionie, „Przegląd Geopolityczny” 2014, Tom 8.

Alterman M., Żadnych nowych członków w NATO, „Gazeta Wyborcza” 1993 nr 282.

Alsauskas J., The Baltic Naval Squadron BALTRON, „Baltic Defence Review” 2000, nr 3.

Anishchuk A., UPDATE 1-Don’t mess with nuclear Russia, Putin says, https://www.reuters.com/article/russia-putin-conflict-idUKL5N0QZ3HC20140829 (dostęp: 10.11.2021).

Anthony I., C. Weintraub, Closing Sweden’s Military Security Deficit: the National Debate on NATO Membership, „The Research Division – NATO Defense College” 2018 No. 144.

Baev K.P., Putin Cannot Go to Camp David, Eurasia Daily Monitor Volume: 9 Issue: 91, https://jamestown.org/program/putin-cannot-go-to-camp-david/ (dostęp: 17.11.2021).

Baker P., I’m Thrilled He’s Here,’ Bush Says As Putin Visits His Texas Ranch, https://www.washingtonpost.com/archive/politics/2001/11/15/im-thrilled-hes-here-bush-says-as-putin-visits-his-texas-ranch/d9928257-b7e4-428c-9d44-865a1ce6e5f5/ (dostęp: 29.12.2021).

Baker P., Bilefsky D., Russia and U.S. Sign Nuclear Arms Reduction Pact, https://www.nytimes.com/2010/04/09/world/europe/09prexy.html (dostęp: 14.12.2021).

Banasik M., Wojna hybrydowa w teorii i praktyce Federacji Rosyjskiej, Wydawnictwo Bellona 2016, nr 2.

Bartosiak J., Szatkowski T., Geografia wojskowa Bałtyku wnioski dla kierunków modernizacji sił zbrojnych RP, Narodowe Centrum Studiów Strategicznych (NCSS), Warszawa 2013.

Bartosiak J., O co chodzi z systemami antydostępowymi A2AD?, https://strategyandfuture.org/o-co-chodzi-z-systemami-antydostepowymi-a2ad/ (dostęp: 16.11.2021).

Benitez J., NATO Summit Special Series: Estonia and Latvia, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/natosource/nato-summit-special-series-estonia-and-latvia/ (dostęp: 27.12.2021).

Belkin P., NATO’s Warsaw Summit: In Brief, „Congressional Research Service” 2016.

Berls Jr. E.R., Strengthening Russia’s Influence in International Affairs, Part II: Russia and Its Neighbors: A Sphere of Influence or a Declining Relationship?, https://www.nti.org/analysis/articles/strengthening-russias-influence-in-international-affairs-part-ii-russia-and-its-neighbors-a-sphere-of-influence-or-a-declining-relationship/ (dostęp: 20.11.2021).

Bergqvist C., Determined by History: why Sweden and Finland will not be more than NATO Partners, https://warontherocks.com/2016/07/determined-by-history-why-sweden-and-finland-will-not-be-more-than-nato-partners/ (dostęp: 10. 01.2022).

Bergquist M., Heisbourg F., Nyberg R. i.in., The Effects of Finland’s Possible NATO Membership An Assessment, Ministry for Foreign Affairs of Finland 2016.

Będźmirowski J., Polska Marynarka Wojenna w latach 1945-1991. Reaktywowanie, rozwój i zadania (2), „Przegląd Morski” 2004, nr 12.

Bieleń S., Dziedzictwo mocarstwowe i imperialne Rosji, „Polityka Wschodnia” 2005, nr 1/2.

Blank S., Russia’s New Maritime Doctrine, „Eurasia Daily Monitor” Volume: 12 Issue: 151, https://jamestown.org/program/russias-new-maritime-doctrine/ (dostęp: 29.11.2021).

Brauß H., Rácz A., Russia’s Strategic Interests and Actions in the Baltic Region, Raport DGAP 2021 nr 1.

Brinkmann R., Wenn ich die See seh, versteh ich das Meer mehr? Strategisches Denken und die Ostsee, „MarineForum” 2019, nr 6.

Bruge I., Latvia’s Ukraine Policy: The Ukraine Crisis and Bilateral Relations in 2015, Latvian Foreign and Security Policy Yearbook, Ryga 2016.

Brzeziński J., Varangis N., The NATO-Russia Exercise Gap, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/natosource/the-nato-russia-exercise-gap/ (dostęp: 20.12. 2021).

Cancian M., The European Reassurance Initiative, https://www.csis.org/analysis/european-reassurance-initiative-0 (dostęp: 20.12.2021).

Carlson G.B., The Search for European Strategic Thinking on Russia and China, https://theasanforum.org/the-search-for-european-strategic-thinking-on-russia-and-china/ (dostęp: 02.02.2022).

Chaykowski K., Facebook Says Fake Accounts Likely Tied To Russia Bought $100,000 In Political Ads, https://www.forbes.com/sites/kathleenchaykowski/2017/09/06/fake-facebook-accounts-likely-tied-to-russia-bought-100000-in-political-ads-company-says/#5e6bdd1b69b7 (dostęp: 30.12.2019).

Chivvis S.Ch., Understanding Russian „Hybrid Warfare” And What Can Be Done About It, „RAND Corporation” 2017.

Clinton, William, Public Papers of the Presidents of the United States, 1993, in two books, Book I – January 20, 1993 to July 31, 1993, United States Government Printing Office, Washington.

Cloud D., Biden: Time to hit the „reset buton”, https://www.politico.com/story/2009/02/biden-time-to-hit-the-reset-button-018533 (dostęp: 12.11.2021).

Colby E., Solomon J., For peace with Russia, prepare for war in Europe: nato and conventional deterrence, https://warontherocks.com/2016/04/for-peace-with-russia-prepare-for-war-in-europe-nato-and-conventional-deterrence/ (dostęp: 20.12.2021).

 Cziomer E., Globalne implikacje polityki „America first” USA dla współpracy Niemiec z Rosją w drugiej dekadzie XXI wieku, Krakowskie Studia Międzynarodowe 2019, nr 1.

Cziomer E., Znaczenie Białej Księgi 2016 dla oceny nowych wyzwań w polityce bezpieczeństwa Niemiec, „Bezpieczeństwo Teoria i Praktyka” 2017 nr 1.

Deni R.J., Modifying America’s Forward Presence in Eastern Europe, „The US Army War College Quarterly, Parameters” 2016, Vol. 46, nr 1.

Darczewska J., Anatomia rosyjskiej wojny informacyjnej operacja krymska – studium przypadku, „OSW” 2014.

Darczewska J., Żochowski P., Środki aktywne. Rosyjski towar eksportowy, „OSW” 2017, nr 64.

Darczewska J., „Wojny pamięci”: historia, polityka i służby specjalne Federacji Rosyjskiej, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2019, nr 20.

Dąbrowski M., Przebudzenie Bundeswehry? Niemcy stawiają na pancerz i ląd, https://www.defence24.pl/przebudzenie-bundeswehry-niemcy-stawiaja-na-pancerz-i-lad-analiza (dostęp: 12.11.2021 r.).

Dempsey J., NATO’s Eastern Flank and Its Future Relationship With Russia, Carnegie Europe, Washington, https://carnegieeurope.eu/2017/10/23/nato-s-eastern-flank-and-its-future-relationship-with-russia-pub-73499 (27.12.2021).

Dempsey J., Germany Needs to Embrace the Responsibility to Protect, https://carnegieeurope.eu/strategiceurope/54506 (dostęp: 20.12.2021).

Derleth J., Russian New Generation Warfare Deterring and Winning the Tactical Figh, „Military Review, The Professional Journal of the U.S. Army” 2020, September – October.

Dewitz Ch., BALTOPS 2019 – Rückkehr der „Second Fleet“ nach Europa, https://www.bundeswehr-journal.de/2019/baltops-2019-rueckkehr-der-second-fleet-nach-europa/ (dostęp: 03.01.2022).

Dura M., Brytyjczycy pokazują jak można pomóc Estonii. W tle Rosja, https://defence24.pl/brytyjczycy-pokazuja-jak-mozna-pomoc-estonii-w-tle-rosja-foto (dostęp: 22.12.2021).

Dura M., Więcej „Bastionów” w „bastionie kaliningradzkim”, https://defence24.pl/sily-zbrojne/wiecej-bastionow-w-bastionie-kaliningradzkim (dostęp: 12.12.2021).

Dura M., Wpływ Marynarki Wojennej RP na rosyjską Flotę Bałtycką, https://www.defence24.pl/wplyw-marynarki-wojennej-rp-na-rosyjska-flote-baltycka-opinia (dostęp: 28.12.2018).

Dyner M.A., Rosja wzmacnia obecność wojskową w obwodzie kaliningradzkim, https://pism.pl/publikacje/Rosja_wzmacnia_obecnosc_wojskowa_w_obwodzie_kaliningradzkim (dostęp: 18.11.2021).

Dyner M.A., Rosja wzmacnia potencjał wojskowy na zachodzie państwa, https://www.pism.pl/publikacje/Rosja_wzmacnia_potencja__wojskowy_na_zachodzie_pa_stwa (dostęp: 27.12.2021).

Dyner M.A., Strategia bezpieczeństwa narodowego Rosji, „Biuletyn PISM” 2021, nr 131.

Dyner M.A., Zapad 2021 − kompleksowe ćwiczenia wymierzone w państwa NATO, „Biuletyn PISM” 2021, nr 166.

Elliotta K., JK: Bombläcka inte brottslig, https://www.svt.se/nyheter/inrikes/jk-uppgifter-om-ryskt-bombflyg-inget-brott (dostęp: 8.01.2022).

Eriksson N., Ryska plan övade attack mot Sverige, https://www.aftonbladet.se/nyheter/a/gPp96A/ryska-plan-ovade-attack-mot-sverige (dostęp: 8.01.2022).

Fiszer M.J., Zadania i cele polityki zagranicznej Władimira Putina, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2016, nr 1.

Foggo III J., Fritz A., The Fourth Battle of the Atlantic, https://www.usni.org/magazines/proceedings/2016/june/fourth-battle-atlantic (dostęp: 14.10.2021).

Forss S., Russian Nuclear Policy, Doctrine and Strategy [w:] Russia’s Military

Gac M., Bezpieczeństwo regionu Morza Bałtyckiego wobec relacji NATO-Rosja, De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności, nr 2, 2020.

Gac M., Maritime Safety of NATO Borders in the Baltic Sea Region, „Historia i Polityka” 2019, nr 30(37).

Gawęda M., Rosyjskie bastiony A2/AD [ANALIZA], https://www.defence24.pl/rosyjskie-bastiony-a2ad-analiza (30.12.2021).

Gawęda M., Rosyjski bastion w Kaliningradzie rośnie w siłę, https://defence24.pl/sily-zbrojne/rosyjski-bastion-w-kaliningradzie-rosnie-w-sile-analiza (dostęp: 17.11.2021).

Gawęda M., Twierdza Kaliningrad. Rosja umacnia „bastion”, https://www.defence24.pl/twierdza-kaliningrad-rosja-umacnia-bastion-analiza (dostęp: 12.12.2021).

Howard G.E., Czekaj M. (red.), Strategy and Doctrine, The Jamestown Foundation, Washington DC 2019.

Герасимов В., Ценность Науки в Предвидении. Новые вызовы требуют переосмыслить формы и способы ведения боевых действий, Военно-промышленный курьер,No. 8 (476) 2013 Moscow. http://www.vpk-news.ru/articles/14632, (dostęp: 27.12.2021).

Gołaś K., Stosunki Rosja – NATO, https://geopolityka.net/kamil-golas-stosunki-rosja-nato/ (dostęp: 29.12.2021).

Gotkowska J., Brukselski szczyt NATO: wschodnia flanka między USA a Europą, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2018-07-09/brukselski-szczyt-nato-wschodnia-flanka-miedzy-usa-a-europa (dostęp: 3.01.2021).

Gotkowska J., Tarociński J., Co po Madrycie? Szczyt NATO a bezpieczeństwo wschodniej flanki, Komentarze OSW nr 462.

Gotkowska J., Dużo reasekuracji, mniej odstraszania – Niemcy wobec wzmacniania wschodniej flanki NATO, „Komentarze OSW” 2016, nr 217.

Gotkowska J., NATO 2030: na drodze do nowej strategii, „Komentarze OSW” 2020, nr 398.

Gotkowska J., NATO na wschodniej flance – nowy paradygmat, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2016-07-13/nato-na-wschodniej-flance-nowy-paradygmat (dostęp: 22.12.2021).

Gotkowska J., Szymański P., Proamerykańska bezaliansowość Szwecja i Finlandia rozszerzają współpracę wojskową z USA, Komentarze OSW 2016, nr 205.

Gotkowska J., Słabe ogniwo? Niemcy w zachodnim w systemie i bezpieczeństwa, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia 2015, nr 47.

Gotkowska J., Sojusznicza obecność w państwach bałtyckich – reasekuracja czy odstraszanie?, Komentarze OSW 2015, nr 169.

Gotkowska J., Szwecja i Finlandia na progu członkostwa w NATO, Komentarze OSW nr 448.

Gotkowska J., Szwedzka polityka bezpieczeństwa, obrona totalna na miarę możliwości, Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia 2021, nr 81.

Górka-Winter B., Miejsce Estonii, Litwy i Łotwy w europejskiej architekturze bezpieczeństwa, „Polski Przegląd Dyplomatyczny” 2002, nr 3.

Hedenskog J., Persson G., Rysk säkerhetspolitik [w:] Rysk militär förmåga i ett tioårsperspektiv – 2019, pod red. Westerlund F., Oxenstierna S., FOI-R--4752—SE 2019.

Hennigan W., Trump Plans to Tear Up a 31-Year-Old Nuclear Weapons Treaty. Now What?, https://time.com/5430388/donald-trump-nuclear-weapons-treaty-inf-withdrawal/ (20.12.2021).

Helmus C.T., Bodine-Baron E., Radin A., i.in., Russian Social Media Influence Understanding Russian Propaganda in Eastern Europe, RAND Corporation, Santa Monica, California 2018.

Herzog S., Revisiting the Estonian Cyber Attacks: Digital Threats and Multinational Responses, „The Journal of Strategic Security” 2011, volume 4, number 2.

Hładij A., Rosja: ćwiczenia nuklearnej triady, https://space24.pl/rosja-cwiczenia-nuklearnej-triady (dostęp: 12.11.2021).

Hodges B.,