Mechanizmy efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym

Wykaz skrótów 11
Wstęp 15

Rozdział 1
Zakres i metodyka badań mechanizmów efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 19
1.1. Ogólny zarys rozważań naukowych 19
1.2. Założenia teoretyczne 19

Rozdział 2
Zarządzanie systemowe i procesowe w transporcie kolejowym 31
2.1. Doskonalenie aspektów zarządzania jako czynnik zwiększający możliwości poprawy bezpieczeństwa w transporcie kolejowym a podejście systemowe 35
2.2. Podejście procesowe w efektywnym zarządzaniu bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 42
2.3. Bezpieczeństwo transportu kolejowego - aspekty zarządcze 47

Rozdział 3
Zarządzanie ryzykiem technicznym i zawodowym w transporcie kolejowym 55
3.1. Ryzyko techniczne w transporcie kolejowym 62
3.2. Modele zarządzania ryzykiem technicznym w transporcie kolejowym 69
3.3. System zarządzania ryzykiem w transporcie kolejowym - założenia metodologiczne 91
3.3.1. Integracja i konfiguracja a system zarządzania ryzykiem w transporcie kolejowym 92
3.3.2. Zakres prawny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 94
3.3.3. Zakres organizacyjny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 96
3.3.4. Zakres technologiczny budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ryzykiem w przedsiębiorstwie kolejowym 98
3.4. Kluczowe aspekty kultury bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 101
3.5. Ryzyko zawodowe w transporcie kolejowym 114
3.6. Miejsce i rola stosowania dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem z wykorzystaniem benchmarkingu 118
3.7. Zalecenia strategiczne dla przedsiębiorców kolejowych w zakresie stosowania ryzyka technicznego i zawodowego 124

Rozdział 4
Zarządzanie czynnikiem ludzkim w transporcie kolejowym 127
4.1. Czynnik ludzki w Systemach Zarządzania Bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 128
4.2. Kryterium porównawcze wybranych metod oceny czynnika ludzkiego w kontekście bezpieczeństwa transportu kolejowego 130
4.3. Ocena błędów ludzkich z wykorzystaniem wybranych metod a zarządzanie bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 134
4.3.1. Model HFCAS (Human Factors Analysis and Classification System) - Analiza czynnika ludzkiego i system klasyfikacji 137
4.3.2. Model SHELL 139
4.3.3. Eye tracking 139
4.3.4. Pointing and Calling 140
4.4. Błędy ludzkie w systemach sterowania ruchem kolejowym 141
4.5. Zarządzanie ryzykiem wystąpienia błędów ludzkich w transporcie kolejowym 142
4.6. Systemy sterowania ruchem klasy B a czynnik ludzki 143
4.7. Błędy ludzkie i ich kategoryzacja 148

Rozdział 5
Zarządzanie zmianą w transporcie kolejowym 151
5.1. Zarządzanie znaczącymi zmianami w transporcie kolejowym 152
5.1.1. Kodeksy postępowania, systemy odniesienia i szacowanie ryzyka jawnego oraz określenie scenariuszy i środków bezpieczeństwa jako źródło dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem i bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 158
5.1.2. Metody wyceny ryzyka jawnego - krytyczna analiza 160
5.1.3. Przygotowywanie raportów z wyceny i oceny ryzyka - kluczowe doświadczenia i problemy 168
5.2. Miejsce i rola niezależnych jednostek inspekcyjnych w polskim prawodawstwie 170
5.3. Zadania niezależnych jednostek inspekcyjnych w zarządzaniu ryzykiem w transporcie kolejowym 172
5.4. Dokumentacja niezależnych jednostek inspekcyjnych w zarządzaniu ryzykiem w transporcie kolejowym 174
5.5. Rekomendacje i zalecenia związane z funkcjonowaniem niezależnych jednostek inspekcyjnych w warunkach polskich 177
5.5.1. Zastosowanie procedury akredytacji w procesie wyłaniania jednostek oceniających adekwatność procesu zarządzania ryzykiem 178
5.5.2. Wprowadzanie innowacji w transporcie kolejowym a dopuszczalność ryzyka 181

Rozdział 6
Zarządzanie utrzymaniem wagonów towarowych 183
6.1. System zarządzania utrzymaniem wagonów towarowych - założenia metodyczne 186
6.2. Utrzymanie wagonów towarowych z punktu widzenia wymagań Rozporządzenia Komisji (UE) nr 445/2011 z dnia 10 maja 2011 r. w sprawie systemu certyfikacji podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie w zakresie obejmującym wagony towarowe oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 653/2007 197
6.3. Zarządzanie ryzykiem w procesie utrzymania wagonów towarowych 198
6.4. Zarządzanie konfiguracją w procesie utrzymania wagonów towarowych 205
6.5. Zarządzanie konfiguracją w systemie VPI 208
6.6. Zarządzanie interfejsami w utrzymaniu wagonów towarowych 216
6.7. Doskonalenie procesu zarządzania utrzymaniem taboru kolejowego 219

Rozdział 7
Zarządzanie utrzymaniem infrastruktury kolejowej 227
7.1. Nowe trendy zarządzania utrzymaniem a wybrane regulacje prawne 234
7.2. Zarządzanie konfiguracją w procesie utrzymania infrastruktury kolejowej 237
7.3. Prewencyjne utrzymanie infrastruktury kolejowej - zarys nowego podejścia 241
7.4. Wybrane przykłady innowacyjnych rozwiązań w sferze zarządzania utrzymaniem infrastruktury kolejowej oraz zarządzania konfiguracją 244
7.5. Rekomendacje doskonalenia procesów zarządzania utrzymaniem w polskich przedsiębiorstwach kolejowych 246

Rozdział 8
Zarządzanie bocznicami kolejowymi 249
8.1. Implementacja dyrektywy 2012/34 UE w sprawie utworzenia jednolitego obszaru kolejowego - nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym 249
8.2. Sporządzenie statutu sieci kolejowej jako nowy obowiązek zarządcy infrastruktury usługowej 251
8.3. Wymagania dla użytkowników bocznic kolejowych w zakresie procedury postępowania z wypadkami 253
8.4. Operacjonalizacja procesów zarządczych bocznicy kolejowej w kryterium bezpieczeństwa 255
8.5. Objęcie bocznic kolejowych certyfikatem bezpieczeństwa przewoźnika kolejowego 258

Rozdział 9
Zarządzanie jakością przewozów kolejowych 263
9.1. Zarządzanie jakością usług a transport kolejowy 264
9.2. Jakość usług przewozów kolejowych a wymagania prawne - podejście interdyscyplinarne 266
9.3. Monitorowanie jakości w transporcie pasażerskim - zarządzanie wynikami 270
9.4. Relacja systemu zarządzania jakością a system zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 273

Rozdział 10
Monitorowanie i audytowanie w systemach zarządzania bezpieczeństwem oraz utrzymaniem wagonów towarowych w transporcie kolejowym 279
10.1. Monitorowanie w systemach zarządzania 280
10.2. Monitorowanie wobec założeń systemów zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 283
10.3. Monitorowanie wyników z wykorzystaniem wspólnych wskaźników bezpieczeństwa 285
10.4. Zarządzanie wiedzą i informacją w ramach monitorowania bezpieczeństwa w transporcie kolejowym 287
10.5. Mechanizmy efektywnego monitorowania strategii bezpieczeństwa i parametrów systemu zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 288
10.6. Audytowanie systemów zarządzania w transporcie kolejowym 296
10.7. Wymagania prawne opisujące mechanizmy kontroli oraz audytu w systemach zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem 297
10.8. Kontrola i audyt w systemach zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem 299
10.9. Rekomendacje dla audytorów Systemów Zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 303

Rozdział 11
Nowa teoria zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym i jej perspektywy rozwoju 307
11.1. Czwarty Pakiet Kolejowy jako źródło doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 307
11.2. Alerty bezpieczeństwa, zalecenia Państwowej Komisji ds. Badania Wypadków Kolejowych i wnioski z kontroli Najwyższej Izby Kontroli jako źródło doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 323
11.3. Cyberbezpieczeństwo i jego uwarunkowania jako dalszy obszar doskonalenia Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem w Transporcie Kolejowym 328
11.4. Kluczowe rekomendacje strategiczne dla dalszego rozwoju i doskonalenia mechanizmów efektywnego zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 330
11.5. Analiza krytyczna systemów zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem w transporcie kolejowym 331
11.6. Założenia nowej teorii zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 332
11.7. Konceptualizacja nowej teorii zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym 335

Zakończenie 339
Bibliografia 343

Załączniki 355
Załącznik nr 1 - Szczegółowy zakres przeprowadzonych badań jakościowych w latach 2007-2017 355
Załącznik nr 2 - Wykaz typowych błędów implementacyjnych występujących w trakcie budowy, wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem dla przewoźników kolejowych zgodnie z Rozporządzeniem KE 1158/2010 362
Załącznik nr 3 - Wykaz typowych błędów implementacyjnych występujących w trakcie budowy, wdrażania i oceny Systemów Zarządzania Utrzymaniem zgodnie z Rozporządzeniem KE 445/2011 373

Spis rysunków 395
Spis tabel 399
O Autorach 401

Prof. nadzw. dr hab. inż. Adam Jabłoński
Prezes Zarządu firmy OTTIMA plus Sp. z o.o. z siedzibą w Katowicach. Wiceprezes Zarządu Południowego Klastra Kolejowego.
Wykładowca Akademicki, Dyrektor Instytutu Naukowego Zarządzania Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Wydziału Zamiejscowego w Chorzowie.
Absolwent Technikum Kolejowego w Sosnowcu, o specjalności Automatyka Sterowania Ruchem Kolejowym, absolwent Politechniki Śląskiej Wydziału Transportu, Specjalność Inżynieria Ruchu. Doktor habilitowany nauk ekonomicznych w zakresie nauki o zarządzaniu.
Doświadczony ekspert branży kolejowej w zakresie zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym oraz utrzymania taboru i infrastruktury kolejowej. Autor wielu analiz oraz ekspertyz technicznych i ekonomicznych w transporcie kolejowym.
Kierownik Jakości Akredytowanej Jednostki Inspekcyjnej OTTIMA plus Sp. z o.o. w zakresie oceny bezpieczeństwa oraz inspektor w zakresie bezpiecznej integracji podsystemów strukturalnych i funkcjonalnych Technicznych Specyfikacji Interoperacyjności. Doświadczony szkoleniowiec, kierownik i wykonawca wielu projektów dotyczących budowy nowoczesnych metod i koncepcji zarządzania oraz transportu kolejowego. Wieloletni audytor Jednostek Certyfikujących Systemy Zarządzania. Współinicjator i współzałożyciel pierwszego w Polsce Klastra Kolejowego - Południowego Klastra Kolejowego z siedzibą w Katowicach. Członek Kapituły międzynarodowego konkursu w zakresie innowacji kolejowych - ERCI Innovation Awards w ramach Europejskiej Sieci Klastrów - European Railway Clusters Initiative. Autor wielu innowacyjnych rozwiązań dla biznesu i przemysłu oraz licznych monografii, publikacji, artykułów i koncepcji naukowych wydawanych w Polsce i na arenie międzynarodowej. Prelegent wielu konferencji oraz kongresów naukowych i branżowych. Inicjator licznych przedsięwzięć naukowych i biznesowych.

Prof. nadzw. dr hab. inż. Marek Jabłoński
Wiceprezes Zarządu firmy OTTIMA plus Sp. z o.o. z siedzibą w Katowicach. Prezes Zarządu Południowego Klastra Kolejowego.
Wykładowca Akademicki, Dyrektor Instytutu Naukowego Przedsiębiorczości i Innowacji Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Wydziału Zamiejscowego w Chorzowie.
Absolwent Technikum Kolejowego w Sosnowcu, o specjalności Automatyka Sterowania Ruchem Kolejowym, absolwent Politechniki Śląskiej Wydziału Transportu, Specjalność Inżynieria Ruchu. Doktor habilitowany nauk ekonomicznych w zakresie nauki o zarządzaniu.
Doświadczony ekspert branży kolejowej w zakresie zarządzania bezpieczeństwem w transporcie kolejowym oraz utrzymania taboru i infrastruktury kolejowej.
Autor wielu analiz oraz ekspertyz technicznych i ekonomicznych w transporcie kolejowym. Kierownik Akredytowanej Jednostki Inspekcyjnej OTTIMA plus Sp. z o.o., kierownik techniczny w zakresie oceny bezpieczeństwa oraz inspektor w obszarze bezpiecznej integracji podsystemów strukturalnych i funkcjonalnych Technicznych Specyfikacji Interoperacyjności. Doświadczony szkoleniowiec, kierownik i wykonawca wielu projektów dotyczących budowy nowoczesnych metod i koncepcji zarządzania oraz transportu kolejowego. Wieloletni audytor Jednostek Certyfikujących Systemy Zarządzania. Współinicjator i współzałożyciel pierwszego w Polsce Klastra Kolejowego - Południowego Klastra Kolejowego z siedzibą w Katowicach. Członek Komitetu Technicznego (Technical Committee of the Cooperation of CSM Assessment Bodies - ASBO Cooperation) nadzorowanego przez Europejską Agencję Kolejową z siedzibą w Valenciennes, we Francji. Aktywny członek Europejskiej Sieci Klastrów - ERCI - European Railway Clusters Initiative.
Autor wielu innowacyjnych rozwiązań dla biznesu i przemysłu oraz licznych monografii, publikacji, artykułów, a także koncepcji naukowych wydawanych w Polsce i na arenie międzynarodowej. Prelegent licznych konferencji oraz kongresów naukowych i branżowych. Inicjator wielu przedsięwzięć naukowych i biznesowych.